موسسه مقاوم سازی و بهسازی لرزه ای ایران پایگاه اطلاع رسانی رسمی موسسه مقاوم سازی و بهسازی لرزه ای ایران
پروفسور سید محمود حسابی، در سال ۱۲۸۱ (ه.ش)، از پدر و مادری تفرشی، در تهران زاده شدند. پس از سپری نمودن چهار سال، از دوران كودكی در تهران، به همراه خانواده (پدر، مادر و برادر)، عازم شامات گردیدند. در هفت سالگی، تحصیلات ابتدایی خود را، در بیروت، با تنگدستی و مرارت‌های دور از وطن، در مدرسه كشیش‌های‌فرانسوی، آغاز كردند، و همزمان، توسط مادر فداكار، متدین و فاضله خود (خانم گوهرشاد حسابی)، تحت آموزش تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی، قرار گرفتند. استاد، قرآن كریم را، حفظ و به آن اعتقادی ژرف داشتن. دیوان‌حافظ را، نیز از بر داشته، و به بوستان و گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی، منشآت قائم مقام، اشراف‌كامل داشتند.
شروع تحصیلات متوسطه ایشان، مصادف با آغاز جنگ جهانی اول، و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو، پس از دو سال تحصیل، در منزل، برای ادامه، به كالج آمریكایی بیروت رفتند، و در سن هفده‌سالگی، لیسانس ادبیات، در نوزده سالگی لیسانس بیولوژی، و پس از آن، مدرك مهندسی راه و ساختمان را، اخذ نمودند. در آن زمان، با نقشه‌كشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده، کمك می‌كردند. استاد، همچنین، در رشته‌های پزشكی، ریاضیات و ستاره‌شناسی، به تحصیلات آكادمیك پرداختند. شركت راهسازی فرانسوی، كه استاد در آن، مشغول به كار بودند، به پاس قدردانی از زحماتشان، ایشان را، برای ادامه تحصیل، به كشور فرانسه اعزام‌كرد، و بدین ترتیب، در سال ۱۹۲۴ (م) به مدرسه عالی برق پاریس وارد، و در سال ۱۹۲۵ (م) فارغ‌التحصیل شدند. همزمان با تحصیل در رشته معدن، در راه‌آهن برقی فرانسه، مشغول به كار گردیدند، و پس از پایان تحصیل در این رشته، كار خود را، در معادن آهن شمال فرانسه، ومعادن زغال سنگ ایالت «سار» آغاز كردند. سپس، به دلیل وجود روحیه علمی، به تحصیل و تحقیق، در دانشگاه سوربن، در رشته فیزیك پرداختند، و در سال ۱۹۲۷ (م)، در سن بیست و پنج سالگی، دانشنامه دكترای فیزیك خود را با ارایه رساله یی، تحت عنوان «حساسیت سلولهای فتو الكتریك»، با درجه عالی، دریافت كردند.
استاد، با شعر و موسیقی سنتی ایران، و موسیقی كلاسیك غرب، به خوبی آشنایی داشتند، و در چند رشته ورزشی، موفقیتهایی كسب نمودند، كه از آن میان، می‌توان به دیپلم نجات غریق در رشته شنا، اشاره نمود.
از جمله دستآوردهای عمر پربار استاد، و مشاغلی كه در مسند آن، خدمات علمی و فرهنگی شایان توجهی ارائه نمودند، می‌توان به چند نمونه، اشاره كرد:
ماموریت وزارت راه و ترابری (طرق و شوارع عامه)، برای تهیه اولین نقشه‌برداری علمی، فنی و مهندسی‌كشور (تهیه نقشه نوین راه ساحلی سراسری میان بنادر خلیج فارس، بندر لنگه به بوشهر) (۱۳۰۶ ه . ش)، تأسیس مدرسه مهندسی وزارت راه و تدریس در آن ( ۱۳۰۷ ه . ش)، تأسیس دارالمعلمین عالی، و تدریس درآن ( ۱۳۰۷ ه . ش)، ساخت اولین رادیو در كشور (۱۳۰۷ ه . ش)، تأسیس دانشسـرای عالی و تدریس در آن (۱۳۰۸ ه . ش)، ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی در ایران ( ۱۳۱۰ ه . ش)، نصب و راه‌اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران ( ۱۳۱۰ه . ش)، تعیین ساعت ایران ( ۱۳۱۱ ه . ش)، تأسیس اولین بیمارستان خصوصی، در ایران، به نام “بیمارستان گوهرشاد” (به یاد مادر گرامیشان) (۱۳۱۲ ه . ش)، مأمور وزارت راه، برای ساخت راه تهران به شمشك، جهت معادن ذغال سنگ ( ۱۳۱۲ ه . ش)، پیشنهاد و تدوین قانون تأسیس دانشگاه تهران، و تأسیس دانشكده فنی ( ۱۳۱۳ ه . ش) و ریاست آن دانشكده تا (۱۳۱۵ ه . ش) و تدریس در آن، تأسیس دانشكده علوم، و ریاست آن دانشكده از (۱۳۲۱ تا ۱۳۲۷، و از ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۶ ه . ش)، و تدریس در گروه فیزیك آن دانشكده، تا واپسین روزهای عمر، تأسیس مركز عدسی‌سازی- دیدگانی- اپتیك كاربردی، در دانشكده علوم دانشگاه تهران، ماموریت خلع ید، از شركت نفت انگلیس، در دولت دكتر مصدق، اولین رییس هیئتمدیره، و مدیرعامل شركت ملی نفت ایران، وزیر فرهنگ در دولت دكتر مصدق( ۱۳۳۰ ه . ش)، پایه‌گذاری مدارس عشایری، و تأسیس اولین مدرسه عشایری ایران ( ۱۳۳۰ ه . ش)، مخالفت با طرح قرارداد ننگین كنسرسیوم، وكاپیتولاسیون در مجلس، مخالفت با عضویت دولت ایران، در قرارداد سنتو «پاكت بغداد» در مجلس، پایه‌گذاری مؤسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران (۱۳۳۰ ه . ش)، پایه‌گذاری مركز تحقیقات، و رأكتور اتمی دانشگاه تهران، تأسیس سازمان انرژی اتمی، و عضو هیئت دایمی كمیته بین‌المللی هسته‌ای (۱۳۳۰ ، ۱۳۴۹ ه . ش)، تدوین قانون ستاندارد، و تأسیس مؤسسه استاندارد ایران ( ۱۳۳۳هـ.ش)، تأسیس اولین رصدخانه نوین در ایران، تأسیس اولین مركز مدرن تعقیب ماهواره‌ها، در شیراز (۱۳۳۵ ه . ش)، پایه‌گذاری مركز مخابرات اسدآباد همدان ( ۱۳۳۸ ه. ش)، تشكیل و ریاست كمیته پژوهشی فضای ایران، و عضو دایمی كمیته بین‌المللی فضا (۱۳۶۰ ه . ش)، تاسیس انجمن موسیقی ایران، مؤسس، و عضو پیوسته فرهنگستان زبان ایران از (۱۳۴۹ ه . ش) تا آخرین روزهای فعالیت.
فعالیت در دو نسل كاری، و آموزش ۷ نسل استاد و دانشجو، از خدمات ارزنده پروفسور حسابی، به شمار می‌رود، و در همین راستا، ایشان از سال ( ۱۳۵۰ ه . ش) به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران، شناخته شدند.
استاد، به چهار زبان زنده دنیا: فرانسه، انگلیسی، آلمانی و عربی مسلط بودند، و به زبانهای: سانسكریت، لاتین، یونانی، پهلوی، اوستایی، تركی و ایتالیایی اشراف داشتند.
دكتر حسابی به ایران، فرهنگ و ادب و اعتقادات سنتی و مذهبی این سرزمین عشق، می‌ورزیدند، و گذشته از سفر، به كشورهای متعدد عالم، به سراسر ایران، سفر كرده بودند، و از این مسافرتهای پربار داخلی و خارجی، یادداشت‌ها و سفرنامه‌های بسیاری، به جای نهادند.
در زمینه تحقیق علمی: ۲۵ مقاله، رساله و كتاب، از استاد به چاپ رسیده است. تئوری « بی‌نهایت بودن ذرات» ایشان در میان دانشمندان و فیزیكدانان جهان، شناخته شده است.
نشان «اوفیسیه دولا لژیون دونور»، و همچنین، نشان «كوماندور دولا لژیون دونور»، بزرگترین نشانهای كشور فرانسه، به ایشان، اهدا گردید.
استاد، تنها شاگرد ایرانی پروفسور اینشتین بوده، و در طول زندگی، با دانشمندان تراز اول جهان، نظیر شرودینگر، بورن، فرمی، دیراك، بوهر، … و با فلاسفه و ادبایی همچون آندره‌ژید، برتراند راسل، … تبادل نظرداشته‌اند. ایشان، از سوی جامعه علمی جهان، به عنوان « مرد اول علمی جهان » (۱۹۹۰ م) برگزیده شدند ، و در كنگره “شصت سال فیزیك ایران” (۱۳۶۶ ه . ش) ملقب به “پدر فیزیك ایران” گردیدند.
پروفسور حسابی، در ۱۲ شهریور ۱۳۷۱ (ه . ش)، در بیمارستان دانشگاه ژنو، به هنگام معالجه قلبی، بدرود حیات گفتند.
مقبره استاد، بنا به خواسته ایشان، در زادگاه خانوادگی، در شهر دانشگاهی تفرش، قرار دارد.
فرازی از سخنان پروفسور حسابی ؛ جشن گشایش دانشکده فنی در افتتاحیه دانشگاه تهران ۱۳۱۳ خورشیدی
مهم ترین خصلت ، برای یک مهندس :
به کارگیری اصول و مراتب علمی ، در فکر و عمل است .
اگر فکر ، از ترتیب و اصول علمی ، پیروی کند : عمل هم ، با نظم و به درستی ، پیش می رود .
در چنین شرایطی : سخت ترین مطالب فنی ، حل خواهد شد .
ولی برعکس : هر چند هم ، که معلومات تخصصی فرد ، زیاد باشد ، چنانچه : تفکر اصولی ، و نیز : ترتیب و عمل علمی را ، فرا نگرفته باشد : اولین اشکال غیر عادی ، برایش لاینحل خواهد ماند.
در شرایطی که اروپا مهد رشد سریع فیزیک بود و با استقبال از دانشمندان فیزیک روز، تمامی امکانات خود را به روی پروفسور حسابی باز کرده بود، ایشان برای ادای دین به ایران بازگشتند و منشا خدمات بزرگی شدند که از فهرست بلند آن می توان به تاسیس دانشگاه تهران، دانشکده فنی، دانشکده علوم و بنیان گذاری مدارس عشایری اشاره داشت که هر یک به نوبه خود سهم به سزایی در پیشرفت جامعه داشت. عنوان بخشی از این خدمات، در فهرست زیر آمده است.
| تعیین نقشه راه ها در کشور لبنان، ۱۲۹۹ ش (۱۹۲۱-۱۹۲۰ م) | ||||
| مهندس راه و ساختمان در اداره راه سوریه، اجرای پروژه بهسازی و راه سازی در شرکت مقاطعه کاری فرانسوی (حما-سوریه) ۱۳۰۲ ش (۱۹۲۳ م) | ||||
| استخدام به عنوان مهندس راه و ساختمان در اداره راه لبنان، ۱۳۰۲ ش (۱۹۲۳ م) | ||||
| شناسایی و کار در معادن ذغال سنگ ناحیه سار فرانسه، ۱۳۰۴ ش (۱۹۲۵ م) | ||||
| کار به عنوان مهندس برق در راه آهن برقی دولتی فرانسه، پاریس، ۱۳۰۴ ش (۱۹۲۵ م) | ||||
| مطالعه علمی در دانشگاه های پرینستن و شیکاگو و انتشار دو مقاله علمی در آمریکا و انگلیس، ۱۳۲۸-۱۳۲۵ ش (۱۹۴۹-۱۹۴۶ م) | ||||
| تهیه صورت جلسات و خلاصه مذاکرات آکادمی ملی علوم، ۱۳۲۶ ش (۱۹۴۷ م) | ||||
| عضو هیئت تحقیقاتی در انستیتوی تحقیقات هسته یی شیکاگو، ۱۳۲۷ ش (۱۹۴۸ م) | ||||
| نماینده انتخابی مردم تهران در مجلس سنا ، از ۱۳۴۰-۱۳۲۸ ش (۱۹۶۱-۱۹۴۹ م) | ||||
| مأموریت خلع ید از شرکت نفت انگلیس در دولت دکتر مصدق، ۱۳۳۰ ش (۱۹۵۱ م) | ||||
| اولین رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران در دولت دکتر مصدق، ۱۳۳۰ ش (۱۹۵۱ م) | ||||
| وزیر فرهنگ در دولت دکتر مصدق، ۱۳۳۱-۱۳۳۰ ش (۱۹۵۲-۱۹۵۱م) | ||||
| مخالفت با طرح قرارداد ننگین کنسرسیوم در مجلس، ۱۳۳۳ ش (۱۹۵۴ م) | ||||
| تدوین اساسنامه و تأسیس مؤسسه ملی ستاندارد ایران، ۱۳۳۳ ش (۱۹۵۱ م) | ||||
| مخالفت با قرارداد عضویت دولت ایران در سنتو (پاکت بغداد) در مجلس، ۱۳۳۹ ش (۱۹۶۰ م) | ||||
| مخالفت با طرح قانون ننگین کاپیتولاسیون و کنسر سیوم در مجلس و کناره گیری از مجلس به دنبال مخالفت های سیاسی، ۱۳۴۰ ش (۱۹۶۱ م) | ||||
| اولین نماینده دائم ایران، در سازمان بین المللی فضا، سازمان ملل متحد، ۱۳۴۷-۱۳۴۱ ش (۱۹۶۸-۱۹۶۲ م) | ||||
| خریدن زمین در کره مریخ، ۱۳۴۶ ش (۱۹۶۷ م) | ||||
| تدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت | ||||
| تدوین آیین نامه، تأسیس، نصب و راه اندازی کارخانجات دخانیات ایران | ||||
| بنیان گذاری واحد پژوهشی صنعتی فیاوری خان و مان (پژوهش و صنعت در مکانیک هیدرودینامیک، انرژی های نو و نامحدود)، ۱۳۵۸ ش (۱۹۷۹ م) | ||||
| بنیان گذاری واحد پژوهشی صنعتی سغدایی (پژوهش و تحقیق در سیستم های الکترونیک، اپتوالکترونیک، اپتیک فیزیک و سیستم های هوشمند)، سال ۱۳۵۹ ش، (۱۹۸۰م) | ||||
| بنیاد پروفسور حسابی (پژوهش و فعالیت های علمی، فرهنگی، …) سال ۱۳۶۰ش، (۱۹۸۱م) | ||||
| واحد هدایت دانش آموزان و دانش جویان مبتکر، نظریه یی و کاربردی، سال ۱۳۶۱ ش، (۱۹۸۲م) | ||||
| استفاده از انرژی خورشیدی در ایران، ۱۳۶۰ ش (۱۹۸۱ م) | ||||
| ریاست گروه ممالک جهان سوم در کنفرانس بین المللی فضا |
