علم در خدمت صلح و توسعه / پروفسور مهدی زارع

سرمقاله امروز ١٩-٨-٩٤ روزنامه شرق :
علم در خدمت صلح و توسعه
مهدی زارع*

امروز 19 آبان (10 نوامبر)، روز جهانی علم برای صلح و توسعه است. این برنامه از سال ‌2001 هر ساله از سوی سازمان علمی-‌فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در جهان برگزار می‌شود. مضمون اصلی این برنامه در سال جاری (1394/2015) «علم برای آینده پایدار» است. مسئله توسعه پایدار، امروزه چالش اصلی در برنامه‌های سازمان ملل متحد تلقی می‌شود. یونسکو چشم‌انداز 15ساله‌ای را برای سال‌2030 تدوین کرده و هر پنج‌ سال یک‌بار، گزارشی که شامل پایش روند مدیریت، تصمیم‌گیری و سرمایه‌گذاری اجرای برنامه‌های توسعه علم، فناوری و نوآوری در کشورهای مختلف است، منتشر می‌کند. امسال و در 19 آبان، گزارشی مربوط به نتیجه این پایش در پنج‌ سال گذشته منتشر خواهد شد. براساس دانسته‌های اولیه، این گزارش بر این نکته و شعار محوری تأکید خواهد داشت: «پژوهش بیشتر، توسعه بهتر». مسئله چالشی در مقابل توسعه پایدار، امروزه و تا دهه‌های آینده موضوع تغییرات اقلیمی است. تغییرات اقلیمی و گرم‌شدن زمین، دنیای امروز و آینده را تهدید می‌کند. کنفرانس سازمان ملل متحد برای تغییر اقلیم که در آذر 94 در پاریس برگزار می‌شود («COP21» 30نوامبر تا 11 دسامبر 2015)، به‌عنوان رویداد مهم دیگری زیر نظر سازمان ملل متحد و در همین راستاست. هدف اولیه‌ای که برای این کنفرانس تدوین شده است، محدود‌کردن فرایند گرم‌شدن زمین به حداکثر دو درجه است. پیش‌بینی‌ها تا حدود شش‌ درجه گرم‌شدن تا پایان سده بیست‌ویکم را در بعضی مناطق زمین برآورد می‌کنند و به‌این‌ترتیب در بخش‌هایی از زمین عملا حیات غیرممکن خواهد شد. در آن کنفرانس هم سندی برای مقابله با پدیده گرم‌شدن و تغییر اقلیم منتشر خواهد شد. 70 درصد خسارت سوانح طبیعی به تغییرات اقلیمی مربوط است و 90 درصد این خسارت به کشورهای توسعه‌نیافته و در حال توسعه وارد می‌شود. مسئله مهم و محوری، فرایند مهاجرت در دنیای کنونی است؛ به‌نحوی‌که پیش‌بینی می‌شود تا سال‌2050، 90 درصد رشد جمعیت شهرنشین در آسیا و آفریقا باشد. گزارش برنامه جمعیت سازمان ملل متحد در سال ‌2014 نشان می‌دهد در سال‌1950، سي‌درصد مردم در شهرها زندگی می‌کردند. این نسبت در سال‌2014 به 54 درصد رسید و پیش‌بینی می‌شود که در سال‌2050 به 66 درصد برسد. از آنجایی که بیشترین و پرجمعیت‌ترین شهرها در کشورهای در حال توسعه، به‌ویژه در قاره‌های آسیا و آفریقا قرار خواهند داشت، هر نوع فرایند مخاطره‌آمیزی می‌تواند زندگی تعداد بیشتری از جمعیت جهان را در دهه‌های بعد به خطر بیندازد؛ چراکه درصد مواجه‌بودن جمعیت با انواع سوانح احتمالی بالاتر خواهد رفت. این وظیفه دانشمندان و سازمان‌های تخصصی در سطح ملی و بین‌المللی است که با پژوهش برای توسعه و زندگی با‌سعادت و کم‌مخاطره بشر در دهه‌های بعد، راه‌حلی بیابند و ارائه کنند و وظیفه دولتمردان و سیاست‌گذاران است که از این دستاوردها برای توسعه پایدار استفاده کنند. به‌این‌ترتیب، پژوهش‌های بیشتر و با هدف راهبردی کم‌کردن چالش‌های توسعه، انجام خواهد شد و به توسعه بهتر خواهد انجامید.

انجمن ترویج علم ایران از سال‌91، در هفته ترویج علم برنامه‌های متنوع علمی عمومی، از برگزاری سمینار، کارگاه، نشست‌های تخصصی، میزگردها، نمایشگاه علم، با موضوعات گوناگون و درنهایت برگزاری مراسم جایزه ترویج علم ایران، در روز پایانی هفته است.

بیشتر این برنامه‌ها امسال در مرکز همایش‌های برج میلاد در تهران متمرکز شده است. به نیابت از طرف هیأت‌مدیره انجمن ترویج علم ایران از همه علاقه‌مندان دعوت می‌کنم در برگزاری برنامه‌های این هفته و بهره‌گیری از آنها مشارکت داشته باشند. ضمنا انجمن ترویج علم ایران به همه علاقه‌مندان به موضوع ترویج علم، به‌ویژه مبتکران، نوآوران و خلاقان در این عرصه، پیشاپیش خوش‌آمد می‌گوید.
* استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، عضو هیأت‌مدیره انجمن ترویج علم ایران