گسل‌های زلزله‌خیز ایران
روزنامه شهروند – 27 خرداد ماه 1395- صفحه 12
| کیانا صمدی | کارشناس موسسه مقاوم‌سازی و بهسازی لرزه‌ای ایران |
با توجه به واقع شدن ایران روی یکی از دو کمربند زلزله‌خیز جهان و وجود گسل‌های فراوان، وقوع زلزله در فلات ایران امری طبیعی است. ایران جزو ١٠کشور بلاخیز و ششمین کشور زلزله‌خیز دنیاست که زلزله مسبب بیشترین تلفات انسانی در آن است. کمربند زلزله ٩٠درصد از خاک کشور ما را دربر گرفته؛ اما آنچه حایز اهمیت است، وضع اسفبار شهرها و کلانشهرهایی مثل تهران و تبریز است که روی گسل‌ها یا در مجاورت آنها ساخته‌شده و در معرض خطر زلزله قرار دارند، زیرا ایران ازجمله کشورهایی است که گسل‌های فراوان دارد و حرکت این گسل‌ها باعث رهاشدن انرژی ذخیره شده و بروز زلزله‌های مکرر می‌شود و تلفات جانی و خسارت‌های مالی فراوانی را در مناطق شهری به‌دنبال می‌آورد.
به‌طورکلی ٣ منطقه زلزله‌خیز در ایران وجود دارد که از آن جمله می‌توان به زاگرس، البرز و ایران‌مرکزی اشاره کرد. صفحه عربستان از جنوب‌غربی و هندوستان از شرق و جنوب‌شرقی و سیبری از شمال‌شرقی به ایران فشار وارد می‌کنند و مقاومت ایران درمقابل فشار‌های وارده منجر به بروز گسل‌ها و شکستگی‌های متعددی شده است و فعالیت این گسل‌ها باعث شده که ایران از مناطق مهم زلزله‌خیز دنیا محسوب شود. انرژی ناشی از فشار‌ها در مناطق گسلی ذخیره و پس از رها شدن به صورت امواج مخرب زلزله موجبات نابودی و تخریب شهرها را فراهم می‌سازد و بایستی گفت زلزله‌های ایران بیشتر به‌خاطر فعالیت همین گسل‌هاست.
گسل‌های ایران برخی فعال و بعضی هم غیرفعال‌اند، ولی احتمال فعال‌شدن مجدد این گسل‌ها نیز وجود دارد. بدیهی است که حرکت این گسل‌ها در آینده هم ادامه خواهد داشت. بنابراین لازم است تا ایجاد شهرها (و آبادی‌ها) در مسیر حاشیه گسل‌های اصلی و فعال، ممنوع شود.
متأسفانه اکثر نواحی پرجمعیت کشور ما در مناطق زلزله‌خیز واقع شده‌اند. زیرا بیشتر شهر‌های بزرگ در پای ارتفاعاتی بنا شده که به‌وسیله گسل‌های مهم و غالبا سراسری از دشت جدا شده‌اند. درمورد شهر‌های کوچک و روستاها نیز چشمه‌ها و منابع آبی که عمدتا از طریق مناطق شکسته‌شده و گسلی تأمین می‌شوند، عامل اصلی مکان‌گزینی آنها بوده‌اند. بنابراین بیشتر مناطق مسکونی در حریم گسل‌ها استقرار یافته‌اند.
گاهی فاصله شهرها تا گسل‌ها به قدری نزدیک است که اکثر گسل‌ها نام خود را از شهرها و آبادی‌های مجاور خود به عاریه گرفته‌اند که از آن جمله می‌توان به گسل‌های آستارا، اشتهارد، میناب، قصرقند، قم، تبریز، کاشمر و درونه، شهرری، گرگان، سفیدابه، نصرت‌آباد، زاهدان، کرج، شمال‌تهران، دامغان، بم، نیکشهر، گلباف، خاش، نهبندان، نایبند،کلمرد، بشاگرد، سراوان، ارومیه، سمنان، آبیک، فیروزکوه، شاهرود، میامی، بافت، جیرفت و کازرون، اشاره کرد.
